Przekraczając próg czwartej klasy uczniowie kończący edukację wczesnoszkolną (klasy 1-3) mogą spotkać się z wieloma trudnościami. Zaczynają uczyć się większej liczby przedmiotów w znacznie szerszym zakresie, pod okiem nowych nauczycieli. Pojawiają się w tym okresie nowe wyzwania. Następuje wzrost wymagań w zakresie ,,płynności poznawczej” uczniów. Powyższy termin oznacza umiejętności zahamowania dominującej reakcji oraz zapamiętania i włączenia nowej. Reakcje dominujące to stałe nawyki, znane schematy postępowania. Dzieci w wieku 7-12 lat nie potrafią świadomie kontrolować czy modyfikować tych reakcji.
Innym wyzwaniem jest znaczny wzrost wymagań w zakresie zdolności językowych. To moment w edukacji polonistycznej, w którym uczniowie przestają uczyć się czytać, a zaczyna się od nich wymagać, żeby czytały, aby się uczyć. Jest to okres, w którym widać różnice w zakresie kompetencji komunikacyjnych. Są dzieci, które nie posiadają pełnej umiejętności czytania elementarnego (głośnego), tj. nie czytają sekwencjami zdaniowymi, często bez rozumienia (skupiają się jedynie na samej technice czytania), z obniżoną poprawnością, w wolnym tempie, bez dykcji. Nie potrafią też wypowiadać się zdaniami (używają równoważników zdań) na określony bądź swobodny temat. Zakończona umiejętność czytania głośnego ze zrozumieniem jest kluczem w zapamiętywaniu treści i stanowi istotę procesu efektywnego uczenia się. Jest to następny etap, czyli przejście do zaawansowanego czytania cichego ze zrozumieniem. Niestety część rodziców przestaje intensywnie czytać w domu z dziećmi. Uważają, że one już umieją czytać, a to dopiero początek nauki rozumienia tekstu.
Rozumienie tekstu ma bardzo duże znaczenie w takich przedmiotach, jak: matematyka, historia, przyroda. Uczniowie kl. czwartej muszą przestawić się na inny rodzaj myślenia, przejść z konkretno-obrazowego na abstrakcyjne. Dzieci kończące edukację wczesnoszkolną nie są specjalistami w rozwiązywaniu problemów, których nie da się zobaczyć, dotknąć, zmierzyć.
Innym wyzwaniem jest rola inteligencji emocjonalnej. Nie wszystkie dzieci w tym wieku umieją rozpoznać u siebie fizjologiczną reakcję na stres, nazwać ją, rozpoznać jej źródło i o tym powiedzieć. Nie mają świadomości własnych emocji i tego, w jakim stopniu wpływają one na zdolność uczenia się i kreatywność. W tym okresie potrzebują od rodziców i nauczycieli dużo empatii i wsparcia. Uczmy więc dzieci rozpoznawać i komunikować emocje, a przede wszystkim napięcie będące wynikiem stresu. Obserwujemy, jak długo dziecko potrafi skupić uwagę i użyjmy tej wiedzy do wykształcenia nawyku dzielenia pracy domowej na części, uwzględniając przerwy, planując czas jaki jest potrzebny na wykonanie tej pracy. Kontrolujmy rozumienie tekstu, np. czytając wspólnie lektury szkolne (dziecko słucha, a potem odpowiada na pytania rodzica). Wybierajmy takie pomoce edukacyjne, które dostosowane są do możliwości poznawczych dziecka, są atrakcyjne i które wprowadzają wiedzę i umiejętności w sposób spójny i przejrzysty.
Opracowała: Małgorzata Jeremicz