Na naszych oczach świat rozwija się w niezwykłym tempie. Dla naszych dzieci ten świat będzie czymś zwyczajnym, normalnym. Nie zauważą one obecnych zmian, a z pewnością będą świadkami jeszcze bardziej ciekawych odkryć technologicznych. Warto uzmysłowić sobie, jak duże zmiany cywilizacyjne nastąpiły w ostatnich latach. Niosą one ze sobą zmiany w stylu naszego życia, a przede wszystkim w jego jakości.
- Wstęp
Żyjemy w czasach ogromnego postępu technologicznego. Każdy ma w kieszeni smartfon, korzysta z laptopa czy tabletu, a w domu wielu relaksuje się przed dużym ekranem telewizora z dostępem do sporej liczby kanałów. Producenci urządzeń nie zapominają też o najmłodszych – mamy programy z bajkami non stop czy dostosowane do wieku dzieci aplikacje i gry na urządzenia mobilne.
Czy jednak nasze dzieci powinny „rodzić się z tabletem w dłoni”? Czy swobodny dostęp do elektroniki od najmłodszych lat im służy?
- Popularność nowych technologii wśród dzieci
Organizacja Common Sense przeprowadziła w 2011 i 2013 r. zakrojone na dużą skalę badania dotyczące korzystania przez małe dzieci z mediów. Objęto nimi reprezentatywne dla Stanów Zjednoczonych grupy rodziców dzieci 8-letnich i młodszych (1463 rodziców). Wykazano, że w każdej grupie wiekowej skala analizowanego zjawiska znacząco wzrosła. W przypadku urządzeń mobilnych (np. smartfon, tablet): w grupie dzieci najmłodszych (poniżej 2. roku życia) z 10% w 2011 r. do 38% w 2013 r., w grupie wiekowej 2–4 lata z 39 do 80%, a w przypadku dzieci w wieku 5–8 lat z 52 na 83%. Ponadto podwoiła się liczba dzieci, które korzystały z urządzeń mobilnych codziennie – udział całej badanej populacji wzrósł z 8 do 17%. Najczęściej dzieci używały wyżej wymienionych urządzeń do grania (63%), posługiwania się różnorodnymi aplikacjami (43%) i robienia zdjęć (38%).
Wyniki badań przeprowadzonych w krajach Unii Europejskiej wykazały, iż w ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła liczba małych dzieci korzystających z internetu. W tej grupie szczególnie dużą popularnością cieszą się urządzenia z dotykowym ekranem – tablety i smartfony. Z internetu korzystało: w Wielkiej Brytanii – 33% dzieci w wieku 3–4 lat oraz 87% dzieci 5–7-letnich, w Niemczech – 21% 6–7-latków i 48% 8–9-latków, w Finlandii – 67% 7-latków, w Belgii i Szwecji – 70% dzieci w wieku przedszkolnym, w Holandii – 5% dzieci poniżej 1 roku życia, 78% maluchów i przedszkolaków, w Austrii – prawie 50% dzieci w wieku 3–6 lat, a w Norwegii – 58% dzieci od 0 do 6 lat.
Badania przeprowadzone przez Fundację Dzieci Niczyje wykazują, że ponad 80 procent rodziców daje dostęp do smartfonów lub tabletów dzieciom poniżej 6. roku życia, a ponad 40 procent daje takie urządzenia dzieciom, które nie ukończyły jeszcze 2 lat. Najczęściej dzieci korzystały z urządzeń mobilnych, gdy rodzice musieli zająć się własnymi sprawami (69%) lub gdy chcieli dziecko nagrodzić (49%). Co piąty rodzic laptop, smartfon czy tablet traktował jako kartę przetargową: 19% pozwalało dziecku korzystać z urządzeń mobilnych, żeby zjadło posiłek, a prawie 15%, żeby ułatwić zasypianie.
- Nowe technologie a możliwości i zagrożenia rozwoju dziecka
W kontekście użytkowania nowych technologii dzieci są specyficzną grupą budzącą wiele emocji i obaw. Wynika to z przekonania o ich szczególnej podatności na wszelkiego rodzaju negatywne wpływy i ze świadomości braku niezbędnych kompetencji, by się przed takim wpływem obronić. Badacze uważają, że naturalny pociąg do technologii, łatwość i sprawność posługiwania się nią ma istotny wpływ na to, jak dzieci będą sobie radzić na dalszych etapach życia.
Media cyfrowe postrzegane są jako atrakcyjne narzędzie edukacyjne wspierające rozwój funkcji percepcyjno-motorycznych czy tradycyjne nauczanie czytania, pisania i liczenia. Mogą być również wykorzystywane w diagnozie i terapii dziecięcych zaburzeń. Racjonalnie wykorzystywane przez dzieci multimedia mogą prowadzić do wielu pozytywnych oddziaływań natury psychologicznej – redukcji lęku, napięć, niepokoju, wzmacniania poczucia własnej wartości.
Technologie informacyjno-komunikacyjne skłaniają do rozmów, zadawania pytań, dyskusji, opowiadania o własnej aktywności, co przyczynia się do rozwoju mowy i kompetencji językowych, a używanie tabletów w przedszkolach wiąże się intensywną komunikacją i współpracą z innymi dziećmi.
Dzieci są z natury niezwykle intuicyjne i są doskonałymi obserwatorami, więc szybko się uczą. Jeśli widzą, że smartfon lub tablet to coś, co odgrywa ważną rolę w życiu rodziców, same chcą tego używać. Dodatkowo urządzenia są proste w obsłudze i reagują na dotyk i przesuwanie. Dostarczają dzieciom wielu bodźców i kolorów, niestety tylko na ekranie. Gdyby nie kontrola rodziców, dziecko mogłoby pewnie spędzić przy tablecie cały dzień.
Zagrożenie, z jakim możemy się spotkać korzystając z takich sprzętów to przede wszystkim wpływ niebieskiego światła (pochodzącego z wyświetlaczy) na nasz organizm. Może ono spowodować skrócenie snu oraz znacznie pogorszyć jego jakość (dzieci płaczą, wybudzają się).
W badaniach przeprowadzonych w ramach projektu „Dzieci z Unii Europejskiej w sieci” wykazano związek między intensywnym korzystaniem z mediów a obniżoną koncentracją, gorszymi wynikami w nauce czy zwiększonym ryzykiem zachowań aspołecznych. Oglądanie filmów nasyconych agresją i przemocą, jak i granie na komputerze w gry, w których wyrządza się krzywdę drugiej osobie mogą wywoływać agresję i stany lękowe u odbiorcy/gracza. Ich wpływ jest tym silniejszy, im dłuższy jest czas oglądania/grania i im młodszy jest widz.
- Zakazać czy nie?
Nie uciekniemy przed obecnością elektroniki w codziennym życiu. Telewizor, tablet czy telefon to narzędzia i od nas zależy, jak będziemy ich używać. Amerykańska Akademia Pediatryczna wydała w 2016 roku aktualizację zaleceń dotyczącą korzystania przez dzieci z urządzeń typu TV czy komputer. Zaleca ona, by dzieci do 2 roku życia w ogóle nie oglądały telewizji, a dzieci starsze i nastolatki nie korzystały dłużej niż 1-2 godz. dziennie z telewizji i komputera.
Świadomy rodzic to czujny rodzic. Warto trzymać rękę na pulsie i zastanowić się, co ma na celu kontakt naszego dziecka z technologią, co chcemy uzyskać? Z drugiej strony warto rozważyć, jakie trudności mogą napotkać nasze dzieci w przyszłości przez nasze lenistwo lub brak wiedzy teraz.
Opracowała: Paweł Łukaszewski